W dniu 14 marca 2024 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące konfiskaty pojazdów mechanicznych, w tym samochodów, za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu. Ministerstwo Sprawiedliwości wydało w marcu br. wytyczne dotyczące interpretacji i stosowania tych przepisów. Ponadto zapowiedziano kolejne zmiany, które mają wprowadzić modyfikacje w obowiązujących regulacjach. W tym artykule omówimy szczegółowo, jak wyglądają obecne przepisy, na czym polega tymczasowe zajęcie pojazdu oraz jakie są plany Ministerstwa dotyczące dalszych zmian.
Od 14 marca 2024 r. obowiązują przepisy, które wprowadziły obligatoryjny przepadek pojazdu mechanicznego w przypadkach prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu. Przepadek taki jest orzekany w następujących sytuacjach:
Ponadto sąd może fakultatywnie orzec przepadek pojazdu, jeśli stężenie alkoholu u kierowcy wynosiło między 0,5 a 1 promil, a doszło do wypadku lub zagrożenia bezpieczeństwa. Kluczowe jest, że przepisy te mają zastosowanie wyłącznie do przestępstw popełnionych po 14 marca 2024 r.
W przypadku przestępstwa, za które przewidziano obligatoryjny przepadek pojazdu, policja ma prawo do tymczasowego zajęcia pojazdu na maksymalnie 7 dni. W tym czasie prokurator powinien zadecydować o zabezpieczeniu majątkowym na tym pojeździe. Jeśli prokurator nie podejmie takiej decyzji, pojazd zostanie zwrócony właścicielowi.
Jeśli jednak tymczasowe zajęcie pojazdu upadnie, prokurator nadal ma możliwość zabezpieczenia majątkowego na pojeździe. Jest to istotne, ponieważ brak zabezpieczenia nie wyklucza możliwości orzeczenia przepadku w późniejszym etapie postępowania sądowego.
Koszty związane z przechowywaniem zajętych pojazdów pokrywa Skarb Państwa, jednak ostatecznie zostaną one zasądzone od skazanego. Pojazdy przechowywane są na placach należących do Policji lub na parkingach komercyjnych, z którymi Policja ma podpisane umowy.
W przypadku, gdy pojazd nie należy do sprawcy przestępstwa, sąd może orzec przepadek równowartości pojazdu. Wartość ta jest ustalana na podstawie polisy ubezpieczeniowej, a jeśli pojazd nie ma polisy, sąd przyjmuje średnią wartość rynkową pojazdu tego samego typu.
Jeśli sprawca przestępstwa prowadził pojazd służbowy, nie orzeka się przepadku pojazdu ani jego równowartości. W zamian sąd może nałożyć na sprawcę karę finansową w wysokości od 5000 do 100 000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym.
Po uprawomocnieniu się wyroku nakazującego przepadek pojazdu, sąd przekazuje wyrok naczelnikowi urzędu skarbowego, który prowadzi egzekucję przepadku. Egzekucja może być przeprowadzona na kilka sposobów, w tym poprzez:
Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało projekt zmian, które mają wprowadzić modyfikacje w przepisach dotyczących konfiskaty pojazdów. Jedną z kluczowych zmian będzie rezygnacja z obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez nietrzeźwego kierowcę. Sąd będzie mógł, ale nie będzie musiał, orzekać przepadek pojazdu. Jeżeli przepadek nie będzie możliwy z uwagi na zniszczenie, utratę pojazdu lub jego znaczne uszkodzenie, sąd będzie mógł orzec karę finansową na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym.
Proponowane zmiany są obecnie na etapie prac legislacyjnych i mają na celu wyeliminowanie przepisów budzących wątpliwości konstytucyjne.
Zgodnie z art. 44b § 3 Kodeksu karnego, w przypadku kierowców zawodowych, którzy prowadzą pojazd w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, przepadek pojazdu nie jest orzekany. Zamiast tego sąd nakłada na kierowcę karę finansową w wysokości od 5000 do 100 000 złotych. W praktyce oznacza to, że pojazdy służbowe są wyłączone spod rygoru przepadku, co jest szczególnie istotne dla firm transportowych.
Kierowcy, którzy prowadzą pojazdy leasingowe lub wynajmowane, również mogą podlegać przepisom o przepadku równowartości pojazdu. Wartość ta ustalana jest na podstawie polisy ubezpieczeniowej lub średniej wartości rynkowej. Przepisy te stosuje się także w przypadku rozbicia pojazdu przez nietrzeźwego kierowcę – jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu nie jest możliwe, sąd orzeka przepadek jego równowartości.
Nowe przepisy dotyczące konfiskaty pojazdów wprowadzone 14 marca 2024 r. zaostrzyły kary za jazdę pod wpływem alkoholu. Obowiązkowy przepadek pojazdu mechanicznego to surowa sankcja, która ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa na drogach. Ministerstwo Sprawiedliwości planuje jednak wprowadzić modyfikacje, które zliberalizują te przepisy, wprowadzając fakultatywny przepadek pojazdu. Zmiany te mogą złagodzić konsekwencje prawne, jednak nadal będą stanowiły istotną karę dla nietrzeźwych kierowców.